به گزارش خبر۲۴ و به نقل از زیست پلاس، گسترش و نفوذ رسانه های اجتماعی، در کنار فرصت های بی نظیری چون تسهیل فرایند ارتباطات و گردش سریع اطلاعات، تهدیدهای قابل توجهی را نیز به همراه داشته است. یکی از تهدیدهای مهم به اجماع متخصصان این حوزه در سراسر جهان، تولید و انتشار اخبار جعلی است.
خبر جعلی پدیدهای منحصر به فضای رسانه های اجتماعی و مولود دوران پساحقیقت است. خبر جعلی اطلاعات مخربی است که به صورت حرف های و سازمانی در پوشش خبر واقعی و در راستای ایجاد جنگ روانی و فریب افکار عمومی غالباً بر بستر رسانه های شبکه ای عمدتاً غیررسمی تولید و منتشر میشود. اخبار جعلی که با هدف عوام فریبی، بی اعتبار ساختن گزارش های سازمان های رسمی و ایجاد انحراف در انتخاب صحیح مردم در زمان انتخابات منتشر میشود؛ می تواند پیامدهایی چون به مخاطره انداختن امنیت ملی، تخریب شخصیت های مؤثر برای اداره کشور، انحراف افکار عمومی از مسائل اصلی، تشدید اختلافات سیاسی و مذهبی، برجسته سازی سلبریتی ها و خرده سلبریتی ها و … داشته باشد.
امروزه بین مخاطبان رسانه های سنتی و کاربران رسانه های اجتماعی تفاوت هایی است. عمده دلیل تفاوت بین مخاطبان رسانه های سنتی و کاربران رسانه های اجتماعی توانایی آنان در تولید و به اشتراک گذاری محتوا است. از آن جهت که پلتفرم رسانه های اجتماعی بر دو عنصر کلیک و بازنشر متکی است، کاربران را به نشر دادن مطلب تشویق میکنند. به همین دلیل زمینه برای گسترش اطلاعات نامناسب نظیر خبر جعلی در این رسانه ها فراهم می آید.
در این میان در جوامع گروه هایی هستند که میتوانند خبرهای جعلی را نهادینه کرده و به افزایش مصرف و بازنشر آنها بین کاربران دامن بزند. سلبریتی ها از جمله این گروه ها هستند.
سلبریتی ها افراد مشهوری که به واسطه یک مهارت خاص هنری، ورزشی و … به شهرت رسیده اند. این افراد که به طور طبیعی علاقمندان زیادی در فضای حقیقی و مجازی دارند؛ معمولا در موضوعات غیرتخصصی اظهارنظر می کنند. مثلاً در ماجرای فوت مهسا امینی، سلبریتی ها کنشگری گسترده ای از خود نشان دادند تا جاییکه صفحات مجازی چهره هایی چون علی کریمی فوتبالیست سابق تیم ملی ایران به یکی از منابع اصلی گسترش اغتشاشات و تولید و توزیع خبرهای جعلی تبدیل شد. این سلبریتی علاوه بر خشونت طلبی در چندین پست، تصاویری را که مربوط به زمان و مکانی دیگر بود، به اسم اعتراضات ایران بازنشر میداد. علاوه بر علی کریمی، سلبریتی های دیگر چون علی دایی، تهمینه میلانی، پرویز پرستویی، محسن کیائی، سمانه پاکدل و … در صفحات اجتماعی خود اقدام به خبرهای جعلی و اطلاعات غلط کردند. این افراد به واسطه شهرت )به عنوان یکی از عناصر ارزش های خبری(، قدرت تأثیرگذاری بیشتری بر افکار عمومی دارند. به عبارت دیگر مردم اخبار افراد ناشناس را دوست ندارند بخوانند.
سلبریتی ها گاه برای ماندن در قاب ذهن و نگاه مخاطب در رسانه ها دست به هر اقدامی میزنند که گاهی زمینه سازی برای انتشار آن در رسانه های اجتماعی میشود. به عبارتی اگر سلبریتی خود در دام تولیدکنندگان خبر جعلی بیفتد و ضمن اظهارنظر اقدام به بازنشر آن در صفحه شخصی اش کند، به واسطه توده ای از دنبال کنندگان عمدتاً ناخودآگاه خود، منجر به فراگیر شدن خبر جعلی میشود و چه بسا بسته به موضوع خبر جعلی و تعصب دنبال کنندگانش، فاجعه ای را بیافریند.
براین اساس در برخورد با اخبار جعلی تولید شده توسط سلبریتی ها باید اقداماتی صورت گیرد.آگاه سازی و قدرتمند کردن کاربران، مدیران و سردبیران، متصدیان رسانه ها در خصوص نقش سلبریتی ها در جامعه در فرایند انتشار اخبار جعلی امری مهم به نظر میرسد. هر خبری که از هر منبعی توسط رسانه ها دریافت میشود باید بررسی و راستی آزمایی شود و در این مسیر باید مهارت های راستی آزمایی فراگرفته شود.
با توجه به اینکه سلبریتی ها از سمت نوجوانان و جوانان مورد تشویق و حمایت قرار میگیرند، لذا تجهیز و آموزش سواد رسانه ای برای این گروه باید در اولویت قرار گیرد. هر چند در سال های اخیر سواد رسانه ای در برنامه های آموزش و پرورش تاحدودی مورد توجه قرار گرفته است و به انتشار کتاب تفکر و سواد رسانه ای در دوره دوم متوسطه اقدام نموده است؛ اما این درس در مدارس مورد توجه قرار نمی گیرد و بعضاً جایی در برنامه درسی مدارس ندارد. علاوه بر این ارتقای آگاهی و سواد رسانه ای مردم از طریق برنامه های آموزشی، کتاب های آموزشی، محتوای آموزشی چندرسانه ای و … میتواند اقدام مؤثری در مواجهه با اخبار جعلی از جمله اخبار جعلی تولید شده توسط سلبریتی ها باشد.
در دنیای کنونی اعتماد عمومی و بالا بردن آن سرمایه ارزشمندی است که باید مورد توجه مسئولین امر از جمله فعالان حوزه رسانه قرار گیرد.
آنچه در مجموع توجه به آن ضروری به نظر میرسد این است که اخبار جعلی پدیدهای است که همه جوامع با آن روبه رو شده و میشوند. سلبریتی ها به عنوان یکی از مهمترین کنشگران گسترش اخبار جعلی هستند. لذا یکی از مهمترین راههای مقابله با خبر جعلی تولید شده توسط این گروه، تجهیز امکانات سواد رسانه ای است.
منابع
– آزادی، محمدحسین، )1402 ،)اخبار جعلی راهکارهای کاربردی و عملیاتی تشخیص و مقابله با آن، آکادمی
زیستپالس، مرکز سواد فضای مجازی سازمان سراج.
– آزادی، محمدحسین، )1399″ ،)رویکردها و چالش های مقابله با خبر جعلی در جهان”، فصلنامه علمی تخصصی
دانش آینده پژوهی رسانه، سال اول، شماره 1 ،ص 64-33 .
– آزادی، محمدحسین و ساعی، محمدحسین )1400″ ،)راهکارهای مقابله با اخبار جعلی در سازمانهای خبری و
رسانههای ایران”، رسانه، سال سیودوم، شماره 2 ،ص 78-35.
