به گزارش خبر۲۴، در آستانه آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، تحولات اخیر حاکی از تغییر قابل توجه در معادلات قدرت منطقه‌ای است. این گزارش با نگاهی عمیق‌تر به تحلیل و دلایل این تغییر و پیامدهای آن می‌پردازد.
۱. دگرگونی شرایط از وضعیت تحمیلی به حالت تعادلی
۱.۱. عوامل کلیدی تغییر معادله
– اقدامات راهبردی نظامی ایران: اجرای سلسله رزمایش‌های گسترده شامل پرتاب ماهواره‌بر قاصد، نمایش توان موشکی بالستیک و پهپادی، و مانورهای مشترک با کشورهای منطقه، محاسبات امنیتی طرف مقابل را به کلی دگرگون ساخت.
– کاربست دیپلماسی هوشمند: ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های چندجانبه مانند سازمان همکاری شانگهای و تقویت روابط با قدرت‌های شرقی، از انزوای مورد نظر آمریکا خارج شد و در جهت بهبود روابط با دیگر کشورهای جهان منهای آمریکا برآمد.
– مدیریت بحران‌های داخلی: خنثی‌سازی توطئه‌های اخلال‌گرانه از طریق هوشیاری امنیتی و اقدامات پیشگیرانه، ثبات داخلی را حفظ کرد. به گفته برخی منابع امنیتی در ماه‌های اخیر، انتشار اخبار درباره‌ی حوادث اجتماعی کشور می‌توانست به یک بحران تبدیل شود که با هوشیاری مقامات خنثی و از بروز آن جلوگیری شد.
۱.۲. تحلیل فرآیند مذاکراتی
– نامه‌نگاری‌های دیپلماتیک: بررسی زمان‌بندی پاسخ ایران به نامه ترامپ (پاسخ فوری اما حساب‌شده) نشان از برنامه‌ریزی دقیق دارد. این فرایند مورد تمجید کارشناسان ارشد جهانی قرار گرفته است. یک مقام در یکی از کشورهای منطقه از رویکرد ایران در قبال ترامپ تمجید کرده بود.
– الگوی تعیین پیش‌شرط‌ها: ایران موفق شد نه تنها فرمت مذاکرات (به شکل غیرمستقیم)، بلکه محل مذاکرات (عمان) و حتی ترتیب دستورکارها را تعیین کند.
– دیپلماسی مقاومت: حفظ ارتباط با گروه‌های مقاومت و افزایش نقش آن‌ها در معادلات منطقه‌ای، اهرم فشار ایران را تقویت کرد. انحلال گروه‌های مقاومت و تهدید ایران به فاصله گرفتن از آن‌ها با طرح ادعاهایی همچون حمایت و کنترل این گروه‌ها توسط ایران از خواسته‌های آمریکایی‌ها بود که هم‌اکنون اخباری مبنی بر عقب‌نشینی آن‌ها از این موضع به گوش می‌رسد.
۲. چرخش قابل توجه در مواضع آمریکا و اسرائیل
۲.۱. نشانه‌های شکست استراتژی نتانیاهو
– ناکامی در اهداف جنگ غزه: پس از ۶ ماه عملیات نظامی یک طرفه، نه تنها حماس تضعیف نشده، که مواضع اسرائیل در محافل بین‌المللی تضعیف شده است. درست است که افراد زیادی طی تجاوز وحشیانه‌ی صهیونیست‌ها به شهادت رسیده‌اند اما به گواه مراجع بین‌المللی، عمده‌ی این افراد را مردم عادی و غیرنظامی تشکیل داده‌اند. همین امر گویاست که رژیم اسرائیل در پیشبرد اهداف خود مبنی بر نابودی حماس، ناکام مانده و تنها قادر به اعمال زور و جنایت علیه غیرنظامیان است.
– تغییر گفتمان ترامپ: ترامپ در هفته‌های اخیر و حتی از ابتدای آغاز دولت جدید در آمریکا، از شعارهای جنگ‌طلبانه بسیار استفاده می‌کرد. او در آخرین گزافه‌گویی‌های خود ایران را به بمباران نظامی و نابودی کلیه زیرساخت‌های هسته‌ای تهدید کرده بود. امروز دیده می‌شود که ترامپ از آن فضای روانی که خود علیه ایران ایجاد کرده بود فاصله گرفته و به صحبت‌هایی از قبیل ضرورت مذاکره و پایان دادن به درگیری‌ها روی آورده است.
– اذعان تحلیلگران صهیونیست: اعتراف به بحران عمیق استراتژیک در رژیم صهیونیستی و ناکارآمدی راهبردهای کنونی دو شاخصه از صحبت‌های تحلیلگران ارشد صهیونی است که خود عاملی از شکست راهبردی نتانیاهو در این جنگ را روایت می‌کند.
۲.۲. ابعاد جدید رابطه آمریکا-اسرائیل
– اختلافات پنهان: مسائل مالی (اختلاف بر سر بسته‌های کمک نظامی و هزینه‌کرد آن‌ها) و استراتژی اشتبه منطقه‌ای (موضع درباره سوریه) میان آمریکا و اسرائیل آشکارتر شده است. دونالد ترامپ در ملاقات باب نتانیاهو این مورد را به او گوشزد کرد که آمریکا در حال هزینه‌کرد سنگین برای اسرائیل در منطقه است.
– فشار افکار عمومی: شکل‌گیری مجدد تجمع‌های خیابانی در آمریکا و همچنین افزایش اعتراضات در بخش‌های مختلفی از این کشور به سیاست‌های حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل آمریکا را در موضعی قرارداده که رئیس جمهور آن، دونالد ترامپ، اعتراف کرد که آمریکا نمی‌تواند چنین رویکردی را در قبال غزه جلو ببرد چراکه بیشتر مردم این کشور امروز از آن‌ها در قبال وحشی‌گیری صهیونیست‌ها حمایت می‌کنند.
۳. سناریوهای پیش‌رو و راهبرد ایران
۳.۱. محتمل‌ها
۱. چند محور از سناریوی توافق کنترل‌شده
– انعقاد تفاهمی محدود بر سر مسائل خاص (مانند تبادل زندانیان یا آزادی دارایی‌های بلوکه‌شده)
– حفظ چارچوب برجام به عنوان حداقل‌های توافق
– تداوم مذاکرات به صورت پلکانی
۲. چند محور از سناریوی بن‌بست برنامه‌ریزی‌شده
– استفاده آمریکا از مذاکرات برای کاهش فشارهای منطقه‌ای
– تلاش برای ایجاد تفرقه در جبهه مقاومت
– خرید زمان برای تشدید تحریم‌ها
۳. چند محور از سناریوی تشدید تنش‌ها
– بازگشت به گزینه نظامی توسط جناح تندرو آمریکا و ادامه‌ی لفاظی و تهدیدها به تلاش به اقدام علیه ایران و متحدان و منطقه‌ای
– تحریک متحدان منطقه‌ای برای ایجاد بحران‌های حاشیه‌ای از جمله مسائل مرزی، آب و غیره
– تشدید عملیات روانی و جنگ رسانه‌ای
۳.۲. راهکارهای راهبردی ایران
– حفظ وحدت در رویه دیپلماتیک و هماهنگی کامل بین نهادهای تصمیم‌گیر
– تقویت بازدارندگی همه‌جانبه و تداوم پیشرفت‌های نظامی و فناورانه
– دیپلماسی عمومی فعال و روشنگری درباره تناقض‌های سیاست آمریکا
– تنوع بخشی به روابط اقتصادی و کاهش وابستگی به غرب از طریق شرق‌گرایی هوشمندانه
۴. جمع‌بندی و چشم‌انداز
تحولات اخیر نشان می‌دهد که ایران با به‌کارگیری ترکیبی از قدرت نظامی، ظرفیت‌های دیپلماتیک و ثبات داخلی، موفق شده پروژه فشار حداکثری دشمن را خنثی کند. اکنون آمریکا در موقعیتی نیست که بتواند شروط خود را یکجانبه تحمیل کند و خود جز لفاظی و ایجاد جنگ روانی، بعید است به راهکارهای دیگری علیه ایران بیاندیشد.
چشم‌انداز پیش‌رو و میزان موفقیت آن بستگی به چند عامل کلیدی دارد:
– میزان واقع‌بینی تیم ترامپ در پذیرش شرایط جدید
– توانایی ایران در حفظ انسجام داخلی و منطقه‌ای
– تحولات میدانی در غزه و تأثیر آن بر معادلات
نکته پایانی اینکه ایران نشان داده است با هوشمندی در راهبردی و صبر تاکتیکی می‌تواند حتی در سخت‌ترین شرایط، ابتکار عمل را حفظ کند. این همان درس تاریخی است که قدرت‌های بزرگ بارها آن را تجربه کرده‌اند: ایران را نمی‌توان با زور به پای میز مذاکره کشاند، بلکه باید با احترام به میز مذاکره آمد.
انتهای پیام/
