گزارش اختصاصی خبر۲۴،رضا دهقانی.
انتخابات پارلمانی عراق که قرار است در روز دوشنبه ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵ برگزار شود، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سیاسی این کشور پس از سقوط رژیم بعث در سال ۲۰۰۳ به شمار می‌رود. این انتخابات، ششمین دور از زمان برگزاری نخستین انتخابات آزاد در سال ۲۰۰۵، بیش از ۷۸۰۰ کاندیدا را از ۳۱ ائتلاف سیاسی، ۳۸ حزب مستقل و ۷۹ کاندیدای انفرادی برای رقابت بر سر ۳۲۹ کرسی پارلمان به میدان آورده است. کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق (IHEC) اعلام کرده که بیش از ۲۱ میلیون نفر واجد شرایط رأی‌دهی هستند، که حدود ۳ میلیون نفر از آنها در اقلیم کردستان ساکن‌اند. این رقابت‌ها در حالی برگزار می‌شود که عراق با چالش‌های عمیقی مانند فساد گسترده، بیکاری بالا (به ویژه در میان جوانان که حدود ۴۰ درصد کاندیداها زیر ۴۰ سال سن دارند)، ضعف خدمات عمومی و تنش‌های قومی-مذهبی روبرو است. علاوه بر این، بیش از ۲۲۴۸ کاندید زن برای کسب ۸۳ کرسی اختصاصی زنان رقابت می‌کنند، که این رقم رکورد جدیدی در مشارکت زنان محسوب می‌شود، هرچند منتقدان معتقدند که این حضور بیشتر نمادین است و تأثیر واقعی بر سیاست‌گذاری‌ها ندارد.
همزمان این انتخابات نه تنها آزمونی برای دموکراسی نوپای عراق است، بلکه صحنه‌ای برای نمایش مداخله‌های خارجی است که سال‌هاست بر سیاست این کشور سایه افکنده‌اند.
این رقابت‌ها در فضایی نسبتاً آرام‌تر نسبت به دوره‌های گذشته برگزار می‌شود، با کمترین سطح خشونت از سال ۲۰۰۳ تاکنون، اما همچنان سایه سنگین مداخله‌های خارجی بر آن سنگینی می‌کند. بازیگرانی مانند آمریکا، ترکیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر نقش پررنگی در شکل‌گیری ائتلاف‌ها و نتایج احتمالی ایفا می‌کنند. آمریکا با فشارهای دیپلماتیک و تحریم‌ها، ترکیه با تمرکز بر مناطق شمالی و کشورهای عربی با حمایت‌های مالی، همگی به دنبال پیشبرد منافع خود هستند، که این امر می‌تواند استقلال سیاسی عراق را تهدید کند.
ائتلاف‌های شیعه
چارچوب هماهنگی شیعیان، که شامل چندین گروه است، حدود ۲۰۰۰ کاندیدا دارد و بر ثبات و بازسازی تأکید می‌کند، اما حواشی مانند تقسیمات داخلی و اتهامات فرقه‌گرایی آنها را احاطه کرده است. این چارچوب، که از ائتلاف‌های مختلفی تشکیل شده، نشان‌دهنده تلاش برای وحدت در میان شیعیان است، اما در عمل، رقابت‌های درونی آن می‌تواند به تضعیف کلی منجر شود. غیبت جنبش صدر (به رهبری مقتدی الصدر) که در انتخابات ۲۰۲۱ پیروز شد اما اکنون تحریم کرده، فضای بیشتری برای رقبا ایجاد کرده و می‌تواند توزیع آرا را تغییر دهد. ایدئولوژی کلی این چارچوب بر ملی‌گرایی و توسعه تمرکز دارد، اما سوابق برخی اعضا در دوره‌های گذشته، مانند مدیریت ضعیف بحران‌های اقتصادی، انتقادات زیادی را برانگیخته است.
ائتلاف بازسازی و توسعه، به رهبری محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر فعلی، با حدود ۵۰۰ کاندیدا وارد میدان شده و ایدئولوژی عمل‌گرایانه‌ای را دنبال می‌کند که بر توسعه اقتصادی، جذب سرمایه خارجی و بهبود خدمات عمومی تأکید دارد. سودانی، با سابقه‌ای در وزارتخانه‌های مختلف مانند وزارت کار و امور اجتماعی، خود را به عنوان یک مدیر اجرایی معرفی کرده که می‌تواند چالش‌های روزمره مردم را حل کند، اما حواشی اطراف او شامل انتقادات از عدم پیشرفت واقعی در مبارزه با فساد و وابستگی به ائتلاف‌های بزرگ‌تر است. این ائتلاف تلاش دارد با تمرکز بر پروژه‌های زیرساختی مانند جاده‌ها و تأمین برق، رأی جوانان و طبقه متوسط را جذب کند، هرچند برخی تحلیلگران معتقدند که وعده‌های آن بیش از حد خوش‌بینانه است و سابقه دولت فعلی در اجرای طرح‌ها ضعیف بوده است.
ائتلاف دولت قانون، تحت رهبری نوری المالکی، با حدود ۴۰۰ کاندیدا رقابت می‌کند و سابقه طولانی در قدرت دارد، جایی که مالکی از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ نخست‌وزیر بود. ایدئولوژی این ائتلاف بر ملی‌گرایی شیعی، مبارزه با تروریسم و تقویت نهادهای دولتی تمرکز دارد، اما حواشی آن شامل اتهامات سنگین فساد و فرقه‌گرایی است که منجر به اعتراضات گسترده در سال ۲۰۱۹ شد. منتقدان می‌گویند که رویکرد مالکی بیش از حد متمرکز بر قدرت مرکزی است و این امر تنش‌های قومی را افزایش داده، در حالی که سوابق او در سرکوب داعش قابل توجه است.
لیست صادقون، به رهبری قیس الخزعلی و وابسته به گروه عصائب اهل الحق، با حدود ۲۰۰ کاندیدا ایدئولوژی مقاومتی و ضدتروریستی را پیش می‌برد. سابقه این گروه در مبارزه با داعش برجسته است.
جنبش حکمت الوطنی، تحت رهبری عمار الحکیم، با حدود ۳۰۰ کاندیدا بر اصلاحات معتدل و توسعه تمرکز دارد. سابقه خانوادگی حکیم در رهبری شیعیان، ایدئولوژی این جنبش را به سمت اعتدال سوق داده، اما حواشی شامل شکاف‌های داخلی و انتقادات از عدم تأثیرگذاری واقعی در سیاست‌های گذشته است. حکیم تلاش دارد با وعده‌های توسعه‌ای، جایگاه خود را تقویت کند، هرچند رقابت با ائتلاف‌های بزرگ‌تر چالش‌برانگیز است.
ائتلاف فتح، به رهبری هادی العامری و وابسته به سازمان بدر، با حدود ۳۰۰ کاندیدا سابقه نظامی قوی دارد. ایدئولوژی آن بر امنیت و بازسازی تمرکز دارد وهادی العامری نیز به عنوان یک چهره مبارز در مقابل داعش و دخالت خارجی شناخته می‌شود.
جنبش حقوق وابسته به کتائب حزب‌الله، یکی از بازیگران جدید اما تأثیرگذار در صحنه انتخاباتی محسوب می‌شود. این جریان بر «مقاومت در برابر حضور نیروهای خارجی و تحقق عدالت اجتماعی» تمرکز دارد و پایگاه اصلی آن در بغداد و بصره است
ائتلاف صادقون به رهبری قیس الخزعلی (عصائب اهل الحق) نیز در این دوره حضوری فعال دارد. این ائتلاف که بیش از ۶۰ نامزد معرفی کرده است، بر ضرورت «پایان نفوذ آمریکا و حفاظت از محور مقاومت» تأکید دارد.
در کنار این جریان‌های اصلی، ائتلاف‌های شیعی کوچکتری همچون «حرکه الوفاء»، «تحالف نصره المستضعفین» و «ائتلاف بناء الدوله» نیز در مناطق خاصی از جنوب و بغداد فعالیت دارند.
ائتلاف‌های گروههای اهل تسنن
ائتلاف‌های سنی حدود ۱۰۰۰ کاندیدا دارند و ایدئولوژی آنها بر حقوق اقلیت‌ها و بازسازی تمرکز دارد، اما حواشی مانند رقابت‌های داخلی و اتهامات فساد فراوان است. این گروه‌ها اغلب تحت تأثیر مداخله‌های خارجی قرار دارند که می‌تواند استقلال آنها را زیر سؤال ببرد.
ائتلاف تقدم، به رهبری محمد الحلبوسی رئیس سابق پارلمان، با حدود ۴۰۰ کاندیدا بر بازسازی مناطق سنی‌نشین مانند استان نینوا تمرکز دارد. ایدئولوژی ملی‌گرایانه این ائتلاف تلاش دارد حقوق سنی‌ها را برجسته کند، اما حواشی شامل اتهامات فساد و خرید رأی است که اعتبار حلبوسی را خدشه‌دار کرده. حلبوسی با سابقه در پارلمان، خود را به عنوان نماینده جوانان سنی معرفی می‌کند، هرچند برخی معتقدند که رویکرد او بیش از حد وابسته به حمایت‌های خارجی است.
ائتلاف سیادت، تحت رهبری خمیس الخنجر، با حدود ۳۰۰ کاندیدا ایدئولوژی مشابهی بر حقوق سنی‌ها دارد. حواشی این ائتلاف شامل رقابت شدید با تقدم و اتهامات مالی است. الخنجر تلاش دارد با تأکید بر عدالت قومی، جایگاه خود را تقویت کند، اما سابقه او در سیاست‌های گذشته پر از تنش بوده است.
ائتلاف‌های کردی
ائتلاف‌های کردی حدود ۳۰۰ کاندیدا از کردستان برای ۴۶ کرسی رقابت می‌کنند. ایدئولوژی آنها بر خودمختاری و توسعه تمرکز دارد، اما رقابت‌های داخلی مانند تنش بین احزاب اصلی، چالش‌برانگیز است.
حزب دموکرات کردستان (KDP)، به رهبری مسعود بارزانی، با حدود ۱۵۰ کاندیدا ایدئولوژی استقلال‌طلبانه‌ای را دنبال می‌کند. سابقه این حزب در اداره اقلیم کردستان طولانی است، اما حواشی شامل تنش با اتحادیه میهنی و اتهامات فساد است. بارزانی با تأکید بر حقوق کردها، تلاش دارد وحدت را حفظ کند، هرچند رویکرد او گاهی جدایی‌طلبانه دیده می‌شود.
اتحادیه میهنی کردستان (PUK)، تحت رهبری بافل طالبانی، با حدود ۱۰۰ کاندیدا بر وحدت کردی تمرکز دارد. حواشی این حزب شامل رقابت‌های داخلی و انتقادات از مدیریت ضعیف است. طالبانی به عنوان وارث خانواده طالبانی، خود را نماینده تعادل معرفی می‌کند، اما چالش‌های اقتصادی اقلیم اعتبار آن را تحت تأثیر قرار داده است.
علاوه بر این، احزاب مدنی و مستقل‌ها (مانند جنبش تشرین) با حدود ۷۵ لیست، ایدئولوژی اصلاح‌طلبانه دارند و بر مبارزه با فساد تمرکز کرده‌اند، اما حواشی مانند سرکوب اعتراضات و کمبود منابع آنها را ضعیف کرده است. این گروه‌ها نماینده نسل جوان هستند که از سیستم فرقه‌ای خسته‌اند، اما شانس آنها در برابر ائتلاف‌های بزرگ کم است.
حضور قابل توجه آمریکا، ترکیه و کشورهای عربی در متن انتخابات
دخالت‌های آمریکا در روند سیاسی عراق، یکی از موضوعات حساس انتخابات ۲۰۲۵ است. واشنگتن با استفاده از سفارت خود در بغداد و شبکه‌ای از سازمان‌های غیردولتی و رسانه‌های وابسته، تلاش دارد نتیجه انتخابات را به نفع جریان‌های نزدیک به خود رقم بزند.
منابع آگاه در پارلمان عراق فاش کرده‌اند که هیئت دیپلماتیک آمریکا طی ماه‌های گذشته با برخی از چهره‌های سیاسی دیدار کرده و از آنان خواسته است از تشکیل دولت‌های «ضدآمریکایی» پرهیز کنند. علاوه بر این، گزارش‌هایی از تأمین مالی برخی کمپین‌های تبلیغاتی از سوی نهادهای وابسته به واشنگتن منتشر شده است.
تحلیلگران معتقدند که هدف اصلی آمریکا، جلوگیری از تثبیت موقعیت نیروهای مقاومت در دولت آینده و تداوم حضور نظامی خود در پایگاه‌های عین‌الاسد و حریر است. در همین راستا، رسانه‌های غربی طی هفته‌های اخیر کارزاری علیه گروههای مقاومت به راه انداخته‌اند و آنها را به «دخالت در سیاست داخلی» متهم کرده‌اند، در حالی که این گروه‌ها از مشروعیت قانونی و مردمی برخوردارند.
در کنار آمریکا، ترکیه نیز حضوری فعال و آشکار در فضای سیاسی عراق دارد. آنکارا از طریق شبکه‌ای از احزاب ترکمانی و برخی رهبران اهل‌سنت، به‌ویژه در موصل و کرکوک، سعی دارد نفوذ خود را گسترش دهد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که سازمان اطلاعات ترکیه (میت) در هفته‌های اخیر با برخی از نامزدها دیدار کرده و وعده حمایت مالی و تبلیغاتی داده است.
از سوی دیگر، عربستان سعودی، امارات و قطر نیز از مسیرهای غیررسمی به‌ویژه از طریق رسانه‌های ماهواره‌ای، سرمایه‌گذاری و ارتباط با چهره‌های سنی، در تلاش برای تأثیرگذاری بر نتیجه انتخابات هستند. ناظران سیاسی معتقدند هدف مشترک این کشورها، تضعیف جایگاه نیروهای شیعه و جلوگیری از تشکیل دولتی است که روابط مستحکمی با ایران و محور مقاومت داشته باشد.
آخرین پیش‌بینی‌ها و نظرسنجی‌ها
با توجه به جستجوهای انجام‌شده، آخرین نظرسنجی عمومی منتشرشده درباره انتخابات پارلمانی عراق ۲۰۲۵، نظرسنجی مرکز البایان (Al-Bayan Center) است که در اکتبر ۲۰۲۵ انجام شده. این نظرسنجی با نمونه ۳۰۰۰ نفر از سراسر عراق (انتخاب تصادفی از دیتابیس کمیسیون عالی مستقل انتخابات) صورت گرفته و نتایج آن به شرح زیر است:
- ائتلاف بازسازی و توسعه به رهبری محمد شیاع السودانی ۲۰٪
- حزب دموکرات کردستان (KDP): ۹٪
- حزب تقدم، لیبرال ۸٪
- ائتلاف دولت قانون : ۸٪
- جنبش الصادق ۶٪
- جبهه مردمی چپ میانه): ۶٪
- مستقل‌ها: ۵٪
- سایرین: بقیه درصد‌ها تقسیم‌شده بین احزاب کوچکتر.
این نظرسنجی نشان‌دهنده پیشتازی ائتلاف السودانی است، اما کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که مشارکت رای‌دهندگان پایین باشد (حدود ۲۱ میلیون نفر از ۳۰ میلیون واجد شرایط ثبت‌نام کرده‌اند) و نتایج نهایی ممکن است بر اساس تقسیم قدرت پس از انتخابات تغییر کند. برای مثال، بر اساس تحلیل‌های کارشناسی، ائتلاف السودانی ممکن است حدود ۶۰ کرسی پارلمان را کسب کند، در حالی که بلوک‌های شیعه در بغداد ممکن است ۵ کرسی از دست بدهند
همچنین پیش‌بینی برخی رسانه‌های عراقی حاکی از آن است که ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری نخست‌وزیر کنونی این کشور «محمد شیاع السودانی» ممکن است در پارلمان آینده حدود ۵۰ کرسی به دست آورد. در جایگاه دوم، انتظار می‌رود ائتلاف «دولت قانون» به رهبری «نوری المالکی« با ۳۷ کرسی قرار گیرد و پس از آن ائتلاف «تقدّم» به رهبری «محمد الحلبوسی» با ۳۲ کرسی در رتبه‌ی سوم باشد.
انتخابات سرنوشت ساز
انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق در شرایطی برگزار می‌شود که کشور همچنان با چالش‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی روبه‌روست، اما آنچه این انتخابات را از دوره‌های پیشین متمایز می‌کند، بلوغ نسبی جامعه سیاسی عراق و افزایش حساسیت عمومی نسبت به دخالت‌های خارجی است.
با توجه به تحولات میدانی و نظرسنجی‌ها، احتمال شکل‌گیری دولت جدید با محوریت ائتلاف‌های شیعی و مقاومت بیش از هر زمان دیگری است. در چنین شرایطی، آینده عراق به میزان مشارکت مردم و توان جریان‌های مستقل و ملی‌گرا در ایستادگی برابر فشارهای خارجی بستگی دارد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟