به گزارش خبر۲۴،جامعه به مثابه یک سیال غیر نیوتنی در این رویکرد تجلیلی، جامعه، همچون سیال غیرنیوتونی اوبلک (Oobleck)، در نظر گرفته می شود که اگرچه در شرایط عادی و پایدار، نفوذپذیر، دارای گسست های متعدد و انعطاف پذیر می نماید، اما در مواجهه ناگهانی با تنش های خاص، رفتاری پارادوکسیکال از خود نشان می دهد به طوری که در مواجهه با تنش های بیرونی یا ضربات ناگهانی (نظیر بحران های سیاسی، اقتصادی، یا طبیعی)، به صورت بسیار سریع و غیرخطی، منسجم و مقاوم می شود.
اگر چه از منظر کلان، این دوگانگی رفتاری، ماهیت پویای روابط اجتماعی را بازتاب می دهد که در آن، انسجام جمعی نه ذاتی، بلکه وابسته به زمینه (context-dependent) است، اما استعاره جامعه به مثابه یک سیال غیر نیوتونی امکان فهم این دوگانگی و رفتار پارادوکسیکال را بیشتر قابل فهم می کند. زیرا اگرچه نظریه معروف «همبستگی مکانیکی» در جوامع سنتی یا شرایط بحران، مصداقی از این ویژگی است، اما این رویکرد با امید به امکان مدل سازی رفتاری تنش آن گونه که در مکانیک سیالات تحقق یافته است، امید برای پیش بینی پذیری هر چه بیشتر رفتار و الگوی مداخله سیاستگذارانه را در جامعه در شرایط تنش بیشتر می کند.این در حالی است که در غیاب تنش، جامعه به وضعیت سیالیتی نیوتونی می ماند که در آن، فردگرایی، چندگانگی فرهنگی و در نهایت نفوذپذیری افزایش یافته است. در این حالت، امکان تحرک اجتماعی، پذیرش ایده های نو و هنجارها فراهم تر است.در سایه پذیرش چنین رویکردی، ناگزیر باید پذیرفت که پیش فرض ذهنی سیاستگذاری در شرایط ثبات (مثلا برنامه های توسعه) ممکن است با خدشه مواجه گردد، چرا که در شرایط ثبات، میل عمومی به پذیرش یک هدف مشترک و منسجم کاهش می یابد. درحالی که سیاستگذاری در شرایط تنش، در صورت انتخاب هدف درست و قابل پذیرش جمعی، با سرعت بیشتری مورد توافق قرار خواهد گرفت.همچنین هویتهای ملی یا قومی در شرایط تنش، یکپارچه تر و در شرایط عادی، سیال و چندپاره تر می شوند. در نهایت این تمثیل، جامعه را نه به مثابه ساختاری ایستا، بلکه به عنوان پدیده ای دینامیک قابل تحلیل می کند که پاسخ آن به محرکها، تابعی از شدت و فرکانس تنشهای وارده است.
فهم تضادهای ظاهری در رفتارهای جمعی (مانند انفعال در روزهای عادی و انفجار همبستگی در بحران) را نه به عنوان تناقض، بلکه به مثابه یک ویژگی ذاتی سیستمهای اجتماعی پیچیده تفسیر کنند.امروز که جامعه ایرانی پس از تنش حاصل از ورود یک باره به جنگ، می بینیم که جامعه ای که به شدت از مسائل و موضوعات داخلی متعدد رنج می برد، به سرعت به سطح بسیار بالایی از انسجام ملی حتی فراتر از همه تحلیل ها دست یافته است.با الهام از الگوی تحلیل سیال غیر نیوتنی، می توان پیش بینی نمود که با تغییر ضریب تنش وارده به جامعه، دوباره زمینه های گسست اجتماعی در بین گروه های اجتماعی و جریان های سیاسی شکل گرفته و احیاء گردد. تجربه تغییر شرایط رفتاری حاکم بر جامعه و برخی جریان های فکری نخبگانی در همین چند روز پس از آتش بس، به صورت مشهود حکایت از درستی این فرضیه دارد.اگر چه در این نوشتار تلاش نویسنده بر ارائه تمثیلی برای مشاهده پذیر کردن هر چه بیشتر الگوی رفتار اجتماعی در شرایط فعلی جامعه ایرانی است، اما امید می رود با چنین رویکردی بتوان در مسیر حفظ انسجام شکل گرفته در جامعه تدبیر نمود.ضمن آن که بیم آن می رود، در غیاب چنین تدبیر آگاهانه ملی، دشمن با همین رویکرد و با اتخاذ رویکردهای به ظاهر صلح طلبانه و مصلحت پندارانه، در سد آهنین انسجام ملی مردم ایران گسست و چند پارگی پدید آورد.از این رهگذار، از عموم صاحبنظران و اندیشمندان دلسوز تقاضا مند است در جبهه جهاد علمی و کاربردی در حوزه اجتماعی که به حق امروز خط مقدم دفاع از کشور است، عالمانه و مجاهدانه دست به کار شوند.
