دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۱ مرداد به دعوت شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، راهی اسلام‌آباد شد؛ سفری که علاوه بر بُعد نمادین و دیپلماتیک، از منظر راهبردی و اقتصادی نیز اهمیت فراوانی دارد.
پیوندهای تاریخی و جایگاه امروز
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان از ابتدای تأسیس، روابطی مبتنی بر همسایگی، اشتراکات فرهنگی، مذهبی و منافع منطقه‌ای داشته‌اند. ایران نخستین کشوری بود که استقلال پاکستان را در سال ۱۹۴۷ به رسمیت شناخت و در مقاطع حساس تاریخی، دو کشور از یکدیگر حمایت کرده‌اند. با این حال، روابط تهران و اسلام‌آباد فراز و نشیب‌هایی نیز داشته است که بخش زیادی از آن، ناشی از فشارهای قدرت‌های فرامنطقه‌ای، تحولات امنیتی در مرزهای مشترک و تغییر توازن‌های ژئوپلیتیک بوده است.
اهداف سفر پزشکیان به پاکستان
سفر رئیس‌جمهور ایران به پاکستان چندین هدف اصلی را دنبال می‌کرد:
الف: تأکید بر اراده سیاسی برای گسترش روابط دوجانبه: با این سفر، دو کشور پیام روشنی به جهان مخابره کردند که روابط ایران و پاکستان وارد مرحله جدیدی از همکاری راهبردی شده است.
ب: گسترش روابط اقتصادی و تجاری: از جمله اهداف مهم سفر، توسعه تجارت مرزی، تسهیل صادرات برق ایران به پاکستان و تسریع پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان بود.
ج: تقویت همکاری‌های امنیتی و مرزی: مبارزه با تروریسم، قاچاق و مدیریت بهتر مرزهای طولانی میان دو کشور، از دغدغه‌های مشترک تهران و اسلام‌آباد است.
د: همکاری در حوزه‌های علمی، آموزشی و فناوری: گسترش تعاملات دانشگاهی و تبادل فناوری نیز بخشی از گفت‌وگوهای طرفین را به خود اختصاص داد.
اهمیت زمانی سفر
سفر پزشکیان به پاکستان در شرایطی انجام شد که منطقه جنوب آسیا با تحولات متعددی مواجه است. از یک سو، افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان، چالش‌هایی امنیتی و انسانی برای همسایگان خود ایجاد کرده و از سوی دیگر، حضور پررنگ آمریکا و متحدانش در منطقه، به‌ویژه در اقیانوس هند و دریای مکران، منافع مشترک تهران و اسلام‌آباد را تهدید می‌کند.
از سوی دیگر، فشارهای بین‌المللی بر ایران برای محدود کردن تجارت منطقه‌ای‌اش، به‌ویژه در حوزه انرژی، افزایش یافته است. در این شرایط، پاکستان می‌تواند یکی از شاه‌راه‌های ارتباطی مهم برای ایران در اتصال به بازارهای آسیای جنوب شرقی باشد.
دستاوردهای سفر در عرصه‌های مختلف
در جریان سفر دو روزه دکتر پزشکیان به اسلام‌آباد، علاوه بر دیدار با نخست‌وزیر، وی با رئیس‌جمهور، وزیر خارجه، فرمانده ارتش و برخی از چهره‌های برجسته سیاسی پاکستان دیدار و گفت‌وگو کرد. دستاوردهای این سفر را می‌توان در محورهای زیر بررسی کرد:
الف: حوزه اقتصادی:
توافق برای افزایش صادرات برق ایران به ایالت بلوچستان پاکستان.
تأکید بر تسریع در اجرای خط لوله گاز ایران-پاکستان.
وافق برای توسعه بازارچه‌های مرزی و زیرساخت‌های گمرکی.
ب: حوزه امنیتی و مرزی:
توافق برای برگزاری نشست‌های مشترک امنیتی با حضور فرماندهان مرزی.
طراحی سازوکارهای اطلاعاتی مشترک برای مقابله با گروه‌های تروریستی.
ج: حوزه فرهنگی و علمی:
اعلام برنامه‌هایی برای تبادل دانشجو و استاد.
بررسی امکان گشایش خانه‌های فرهنگی ایران و پاکستان در شهرهای یکدیگر.
د: همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی:
دو طرف بر ضرورت همکاری در سازمان همکاری شانگهای، اکو و سایر نهادهای منطقه‌ای تأکید کردند.
بازتاب سفر در رسانه‌های پاکستانی
روزنامه داون، از رسانه‌های معتبر پاکستان، در گزارشی درباره سفر رئیس‌جمهور ایران نوشت: «این دیدار فرصتی برای بازسازی اعتماد میان دو کشور است که در گذشته به‌دلیل چالش‌های امنیتی آسیب دیده بو»»
شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پیشین پاکستان، نیز در یادداشتی در روزنامه The News تأکید کرد: «روابط تهران و اسلام‌آباد نیازمند نوسازی و تعریف مجدد بر مبنای منافع مشترک منطقه‌ای است و این سفر می‌تواند نقطه آغاز این مسیر باشد».
از سوی دیگر، عمران خان، نخست‌وزیر پیشین، در پیامی از زندان اعلام کرد: «ایران و پاکستان ظرفیت‌های بزرگی دارند که می‌توانند در صورت انسجام سیاسی، در حوزه انرژی، ترانزیت، تجارت و حتی دفاع مشترک، یک بلوک آسیایی مستقل ایجاد کنند».
چشم‌انداز آینده روابط
سفر دکتر پزشکیان به پاکستان را می‌توان آغازی برای فصلی نو در روابط دوجانبه دانست. در صورتی که توافق‌های انجام‌شده به‌صورت عملیاتی دنبال شود، دو کشور می‌توانند به‌زودی شاهد افزایش مبادلات اقتصادی، تعمیق همکاری‌های امنیتی و تقویت پیوندهای فرهنگی باشند.
در دنیای امروز که تحولات ژئوپلیتیکی به‌سرعت در حال تغییر است، روابط راهبردی میان همسایگان می‌تواند به مؤلفه‌ای تعیین‌کننده در تثبیت ثبات و تأمین منافع ملی کشورها بدل شود. ایران و پاکستان، با بهره‌گیری از اشتراکات فراوان و تجربه‌های مشترک، این فرصت را دارند که الگویی موفق از همکاری همسایگی را به نمایش بگذارند.
جمع‌بندی
سفر پزشکیان به اسلام‌آباد، بیش از یک دیدار دیپلماتیک، یک پیام روشن به جهان بود؛ پیام اتحاد، همگرایی و اراده مشترک برای ساختن آینده‌ای بهتر در منطقه‌ای پرچالش. اکنون وظیفه نهادهای اجرایی، پیگیری جدی توافقات و تبدیل اراده سیاسی به برنامه‌های عملیاتی است. با این رویکرد، می‌توان امیدوار بود که ایران و پاکستان، نه فقط دو همسایه، بلکه دو شریک راهبردی در نظم نوین آسیایی باشند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟