گزارش اختصاصی خبر۲۴،بازار دارویی ایران در نیمه نخست ۱۴۰۴ همچنان تصویری از خودکفایی نسبی و تمرکز بر تولید ملی ارائه می‌دهد، اما در عین حال نشان‌دهنده چالش‌های جدی در واردات داروهای پیشرفته و بیولوژیک است. تازه‌ترین داده‌ها حکایت از تأمین و توزیع ۲۸ میلیارد عدد دارو به ارزش ۱۵۶ هزار میلیارد تومان در کشور دارد که سهم داروهای تولید داخل ۸۱.۷۵ درصدو داروهای وارداتی تنها ۱۸.۲۵ درصد ارزش بازار را تشکیل می‌دهند. این نسبت نشان می‌دهد که سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی همچنان اثرگذار بوده، با این حال، واردات عمدتاً به داروهای با فناوری بالا و گران‌قیمت محدود می‌شود.
در میان داروهای وارداتی، ایمونوگلوبولین تزریقی، آلبومین، واکسن اچ‌پی‌وی و انسولین آسپارتبیشترین هزینه را در بازار ایران به خود اختصاص داده‌اند. این اقلام، نمایانگر نیاز به فناوری‌های نوین و تخصصی هستند که تولید داخلی هنوز قادر به تأمین کامل آن‌ها نیست.
از منظر مصرف عددی، ایرانی‌ها به طور میانگین ۴.۶ میلیارد عدد دارو در ماه مصرف کرده‌اند که بیش از ۹۸ درصد آن تولید داخلی است. این نکته، نشانه‌ای مهم از خودکفایی کشور در داروهای عمومی و پرمصرف به شمار می‌آید و توان تولید داخل را به عنوان یک نقطه قوت استراتژیک در نظام سلامت ایران برجسته می‌کند.
جغرافیای مصرف؛ تهران پیشتاز، ایلام پایین‌ترین رتبه
میان استان‌ها، تهران با ۵.۵ میلیارد عدد دارو در صدر مصرف قرار دارد و پس از آن خراسان رضوی (۲.۱ میلیارد)، اصفهان (۱.۹ میلیارد)، فارس (۱.۸ میلیارد)، مازندران و خوزستان (هرکدام ۱.۵ میلیارد) و آذربایجان شرقی (۱.۴ میلیارد) در رتبه‌های بعدی هستند. این الگو، هم‌خوان با تراکم جمعیت و تمرکز مراکز درمانی است و نشان می‌دهد پایتخت‌نشینان حدود ۱۷ درصد از کل داروی کشور را مصرف می‌کنند. در مقابل، استان‌های کم‌جمعیت‌تر، مانند ایلام با کمتر از ۲۰۰ میلیون عدد دارو، سهم بسیار کمتری دارند؛ نکته‌ای که می‌تواند نشانگر محدودیت دسترسی یا تفاوت‌های فرهنگی و الگوی درمانی باشد.
داروهای پرمصرف؛ هشدار درباره مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
در میان داروهای پرمصرف، داروی سرماخوردگی بزرگسالان با ۷۵۴ میلیون عدد مصرف در صدر قرار دارد و پس از آن، آ.اس.آ. (ASA)، فاموتیدین، متفورمین، آموکسی‌سیلین و لووتیروکسین قرار دارند. جایگاه بالای آموکسی‌سیلین، نگرانی متخصصان درباره مصرف بالای آنتی‌بیوتیک‌ها را تکرار می‌کند. بر اساس استانداردها، کمتر از ۳۰ درصد نسخ باید شامل آنتی‌بیوتیک باشد، اما در عمل بیش از ۴۰ درصد نسخه‌ها حاوی این داروهاست؛ موضوعی که ضرورت نظارت، آموزش پزشکان و فرهنگ‌سازی مصرف منطقی دارو را برجسته می‌کند.
موفقیت تولید داخلی، ضرورت سرمایه‌گذاری فناورانه
صنعت داروسازی ایران در تأمین نیاز عددی بازار موفق بوده و تولید داخلی تقریباً تمام داروهای پرمصرف و عمومی را پوشش داده است. این موفقیت نتیجه دهه‌ها سرمایه‌گذاری، توسعه خطوط تولید و سیاست‌های حمایتی دولت است. با این حال، شکاف فناورانه در تولید داروهای نوین و بیولوژیکهمچنان باقی است. این داروها گرچه سهم عددی اندکی دارند، اما از نظر ارزش ریالی بخش قابل توجهی از بازار را تشکیل می‌دهند و نشان می‌دهند که واردات کمتر از دو درصدی، نزدیک به یک‌پنجم ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده است.
از منظر راهبردی، این وضعیت دو پیام مهم دارد:
1. نقش حیاتی تولید داخلی در تأمین سلامت عمومی و خودکفایی دارویی کشور.
2. ضرورت تمرکز و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته دارویی برای کاهش وابستگی به واردات و تسریع مسیر بومی‌سازی داروهای نوین و بیولوژیک.
در نهایت، داده‌های نیمه اول ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که ایران در بازار دارویی ترکیبی از موفقیت عددی و خودکفایی نسبی دارد، اما چالش فناورانه و ارزش بالای واردات داروهای تخصصی نیازمند توجه ویژه سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران و فعالان صنعت داروسازی است. این گزارش، تصویری راهبردی از واقعیت‌های بازار دارویی کشور ارائه می‌کند و مسیر توسعه پایدار، نوآوری و تقویت تولید داخلی را به عنوان راهبردی کلیدی پیش روی نهادهای مسئول قرار می‌دهد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟