گزارش اختصاصی خبر ۲۴؛ رضا دهقانی،
در دسامبر ۲۰۲۴، سقوط دولت بشار اسد نقطه عطفی در تاریخ معاصر سوریه بود. احمد الشرع، که پیشتر با نام محمد جولانی شناخته می‌شد و رهبر گروهک تروریستی تحریر الشام (HTS) بود، به عنوان رئیس دولت موقت روی کار آمد. الشرع بلافاصله شعار «سوریه برای همه سوری‌ها» را سر داد و وعده داد دوران تبعیض فرقه‌ای و قومی به پایان رسیده است. اما ده ماه بعد، سوریه نه تنها به ثبات نرسیده، بلکه درگیر تنش‌های عمیق‌تر شده است.
گزارش‌های متعدد سازمان‌های بین‌المللی و رسانه‌ها نشان می‌دهد که اقلیت‌ها—از علویان و شیعیان گرفته تا مسیحیان، دروزی‌ها و کردها—در «سوریه جدید» احساس ناامنی می‌کنند. این نوشتار به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه وعده‌های جولانی تنها در حد تبلیغات باقی مانده و سوریه را به یک بمب ساعتی تبدیل کرده است.
وعده‌های توخالی: تبعیض پنهان در دولت جولانی
دولت احمد الشرع با وجود وعده‌های پرطمطراق، هیچ تلاش واقعی برای از بین بردن تبعیض دینی و قومی علیه اقلیت‌ها انجام نداده است. الشرع در سخنرانی‌هایش از «سوریه‌ای برای همه» سخن می‌گوید، اما اقلیت‌ها که حدود ۳۵ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند، هنوز قانع نشده‌اند.
نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که ۸۱ درصد سنی‌ها دولت را نماینده منافع خود می‌دانند، اما تنها ۲۳ درصد اقلیت‌های مذهبی با این نظر موافق‌اند. بدنه دولت که عمدتاً از سنی‌های سلفی تشکیل شده، هیچ اعتقادی به تسامح واقعی ندارد. کابینه الشرع که در مارس ۲۰۲۵ تشکیل شد، ۲۳ عضو دارد که ۱۸ نفر از آن‌ها سنی هستند و ۱۲ پست کلیدی امنیتی و مالی را در اختیار دارند. اقلیت‌ها، از جمله علویان (۱۲ درصد جمعیت)، فقط در پست‌های نمادین مانند وزارت حمل‌ونقل (یک علوی) یا کشاورزی (یک دروزی) حضور دارند. مسیحیان کاتولیک کاملاً غایب‌اند و هیچ علوی، کرد یا مسیحی در رهبری ارتش، اطلاعات یا آکادمی‌های نظامی جایگاهی ندارد.
این ساختار متمرکز که قانون اساسی موقت (امضا‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۲۵) آن را تقویت می‌کند، قدرت را در دست الشرع جمع کرده و او را قادر می‌سازد اعضای دادگاه عالی قانون اساسی، یک‌سوم مجلس خلق و وزرا را بدون سهمیه‌ای برای اقلیت‌ها منصوب کند. کارشناسانی مانند جاشوا لندیس، پژوهشگر مؤسسه کوئینسی، در مقاله ریسپانسیب استیت کرفت می‌گویند: «اکثریت مردم احساس نمی‌کنند عدالت اجرا می‌شود، چون هیچ رسیدگی رسمی وجود ندارد». شعارهای الشرع صرفاً برای جلب نظر افکار عمومی جهانی است؛ برای نمونه، لغو تحریم‌های آمریکا در ژوئیه ۲۰۲۵ توسط دولت ترامپ بدون فشار واقعی برای حقوق اقلیت‌ها، این موضوع را تأیید می‌کند.
رضوان زیاده، کارشناس عدالت انتقالی، در همان مقاله هشدار می‌دهد که کمیته عدالت انتقالی الشرع فاقد تجربه و اراده سیاسی است و روندهای محاکمه تنها محدود به مقامات رژیم اسد شده است، بدون پیگیری جنایات گروه‌های مسلح. این ناکامی چرخه انتقام را تشدید کرده و تبعیض را به عنوان میراث جنگ داخلی (با بیش از ۶۰۰ هزار کشته) ادامه داده است.
ریشه‌های عمیق اختلافات: اقلیت‌ها در برابر دولت مرکزی
اختلافات دولت مرکزی سوریه با اقلیت‌ها، از جمله علویان، شیعیان و مسیحیان و همچنین درگیری‌ها با دروزی‌ها و کردها، آینده‌ای تاریک را نشان می‌دهد. این اختلافات ریشه‌ای هستند و حل آن‌ها نیاز به تغییر واقعی دارد، نه اقدامات نمایشی.
با علویان، که پیرو آیین شیعه‌مذهب و از حامیان اصلی اسد بودند، وضعیت بحرانی است. در مارس ۲۰۲۵، عملیات دولت علیه «شورش علوی» به کشتاری جمعی منجر شد که بر اساس تحقیقات سازمان ملل، دست‌کم ۱۴۰۰ غیرنظامی، از جمله ۱۰۰ زن و کودک، کشته شدند.
نظرسنجی ETANA در مه ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که ۸۲ درصد علویان در دمشق احساس ناامنی دارند. شورای علوی در اوت ۲۰۲۵ خواستار فدرالیسم در مناطق ساحلی شد، اما دولت جولانی این درخواست را نادیده گرفت.
شیعیان و مسیحیان نیز با تبعیض سیستماتیک روبه‌رو هستند. گزارش مری‌نول در ژوئیه ۲۰۲۵ جزئیات خشونت و آزار علیه مسیحیان توسط متحدان دولت را نشان می‌دهد، از جمله کشتار و آوارگی. مسیحیان که پیش از سقوط اسد تحت فشار داعش بودند، اکنون از حاکمیت سنی سلفی می‌ترسند.
دروزی‌ها در جنوب با حملات نیروهای امنیتی در سویدا مواجه‌اند؛ درگیری‌های ژوئیه ۲۰۲۵ بیش از ۱۴۰۰ کشته و ۱۸۵ هزار آواره برجای گذاشت. کردها در شمال شرق، بزرگ‌ترین اقلیت قومی (۱۰ درصد)، توافق ادغام مارس ۲۰۲۵ را به دلیل ترس از رفتار تبعیض‌آمیز به تعویق انداختند. مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، مذاکرات را کند کرده، در حالی که عرب‌های سنی محلی خواستار بازگشت کنترل این مناطق به دولت دمشق هستند. از سوی دیگر، ترکیه با حمایت از گروه‌های مسلح در مناطق کردی، اوضاع را پیچیده‌تر کرده است.
بی‌توجهی آمریکا: اولویت امنیت اسرائیل بر حقوق اقلیت‌ها
با وجود همه این مسائل، دولت آمریکا اهمیتی به حقوق اقلیت‌ها نمی‌دهد و تنها امنیت اسرائیل و منافع این رژیم برایش مهم است. گزارش کنگره در سپتامبر ۲۰۲۵ نشان می‌دهد سیاست ترامپ حمایت مشروط از الشرع است؛ حمایتی که با لغو تحریم‌ها در ژوئیه ۲۰۲۵ بدون فشار جدی برای حفاظت از اقلیت‌ها آشکار شد.
در حالی که خشونت علیه علویان (مارس-آوریل ۲۰۲۵) و دروزی‌ها (ژوئیه ۲۰۲۵) از سوی آمریکا محکوم شد، مارکو روبیو، وزیر خارجه، تنها خواستار تحقیقات شفاف شد، بدون اعمال تحریم یا اقدام قاطع.
در اوت ۲۰۲۵، آمریکا با میانجی‌گری در پاریس بین سوریه و اسرائیل، عمدتاً بر امنیت رژیم اسرائیل تمرکز کرد و تمامی حملات تل‌آویو به خاک سوریه با چراغ سبز واشنگتن انجام شد. همچنین در دیدار مه ۲۰۲۵ ترامپ با محمد جولانی در عربستان، او بر حفظ وحدت سوریه تأکید کرد، اما به نقش اقلیت‌ها اشاره‌ای نکرد.
سوریه؛ بمب ساعتی در آستانه انفجار
تبعیض سیستماتیک، اختلافات ریشه‌ای و بی‌توجهی آمریکا، سوریه را به بمب ساعتی تبدیل کرده که هر لحظه امکان انفجار دارد. بیش از ۱۰۰ حمله داعش در سال ۲۰۲۵، بهره‌برداری گروه‌های مسلح از هرج و مرج و آزادی بیش از ۵۰۰۰ جنگجوی خارجی، ثبات کشور را تهدید می‌کند.
شورش‌های علوی در شمال غرب، مقاومت دروزی در جنوب و تعلل کردها در شمال شرق، احتمال جنگ فرقه‌ای را افزایش داده است. شایعات شبکه‌های اجتماعی و حملات انتقام‌جویانه، ترس عمومی را تشدید کرده و مهاجرت اقلیت‌ها را سرعت بخشیده است؛ از مارس ۲۰۲۵ بیش از ۲۰۰ هزار نفر آواره شده‌اند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟