به گزارش خبر۲۴، اسماعیل بقایی در نشست تخصصی «دیپلماسی مقاومت و منافع ملی» که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با تشریح مبانی نظری مقاومت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تأکید کرد: اگر در منطقه حضور نداشتیم، امروز باید در خیابان‌های خودمان با تروریسم می‌جنگیدیم.
دیپلماسی مقاومت؛ دفاع از منافع ملی، نه تقابل با جهان
بقایی گفت: درک درست از دیپلماسی مقاومت، کلید فهم رفتار ایران در منطقه است. مقاومت یعنی حضور آگاهانه و مسئولانه برای جلوگیری از تهدید علیه امنیت ملی. ما نه ماجراجو هستیم، نه دنبال تنش‌زایی. اگر در سوریه و عراق حضور نداشتیم، باید در مرزهای خودمان هزینه می‌دادیم. پس این حضور، از سر عقلانیت و دفاع پیش‌دستانه بود، نه جاه‌طلبی منطقه‌ای.
وی افزود:دیپلماسی مقاومت فقط نظامی نیست؛ ترکیبی است از فرهنگ، رسانه، اقتصاد، سیاست و امنیت. جمهوری اسلامی در این چهل سال، بارها نشان داده که توانسته با اتکا به مقاومت، هزینه دشمن را افزایش دهد و بازدارندگی مؤثر ایجاد کند.
«عمق راهبردی»؛ مفهوم کلیدی در سیاست منطقه‌ای ایران
بقایی با اشاره به راهبرد منطقه‌ای ایران گفت: وقتی از عمق راهبردی حرف می‌زنیم، یعنی امنیت ما از مرزها فراتر رفته است. اگر ما در بغداد، دمشق، بیروت و صنعا نقطه اتکایی داریم، یعنی مرزهای امنیتی خودمان را دورتر برده‌ایم. این منطق دفاعی است. عمق راهبردی یعنی نگذاریم دشمن تا درِ خانه‌مان بیاید.
وی با اشاره به حملات داعش در سال‌های گذشته افزود:ما اگر آن زمان نمی‌رفتیم سوریه، امروز داعش در کرمانشاه و همدان بود. آنهایی که آن روز مخالفت کردند، امروز خودشان می‌دانند که اگر حاج قاسم و نیروهای مقاومت نبودند، ایران هم از گزند تروریسم مصون نمی‌ماند.
منطق مقاومت در برابر منطق تسلیم
سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به دیدگاه‌هایی که مقاومت را عامل تحریم‌ها می‌دانند، گفت:بعضی‌ها می‌گویند اگر مقاومت نمی‌کردیم، تحریم نمی‌شدیم. اما تاریخ معاصر نشان داده هر وقت عقب نشستیم، فشار بیشتر شد. در برجام همه تعهدات را انجام دادیم، نتیجه چه شد؟ خروج یک‌طرفه آمریکا و تشدید تحریم‌ها. این یعنی مشکل از مقاومت نیست، از زیاده‌خواهی دشمن است.
بقایی اضافه کرد: مقاومت برای ما هزینه دارد، بله، اما بی‌مقاومتی هزینه‌اش نابودی است. این گزاره فقط شعار نیست؛ تجربه ۴۰ سال اخیر آن را ثابت کرده است. دشمن با ملتی که اهل مقاومت باشد، نمی‌تواند مثل مستعمره رفتار کند.
مقاومت فرهنگی؛ ریشه در ایده نه در خاک
بقایی گفت: غربی‌ها مقاومت را فقط در قالب نظامی می‌بینند، چون از قدرت نرم ما می‌ترسند. مقاومت در واقع یک شبکه فکری، فرهنگی و اجتماعی است که بر پایه کرامت انسانی و نفی سلطه شکل گرفته. به همین دلیل است که حتی اگر درخت مقاومت را از سطح زمین بکنند، ریشه‌اش در اندیشه مردم منطقه باقی می‌ماند.
وی افزود: وقتی می‌گویند محور مقاومت ساخته و پرداخته ایران است، در واقع می‌خواهند اصل مسئله یعنی ظلم و اشغال را پنهان کنند. چون اگر بپذیرند مقاومت مردمی است، باید مشروعیت اشغالگری را انکار کنند. ما همواره گفته‌ایم که جمهوری اسلامی از مقاومت مشروع ملت‌ها حمایت می‌کند، نه از جنگ و خشونت.
روابط ایران با چین و روسیه؛ شراکت بر اساس منافع، نه وابستگی
بقایی در پاسخ به سوالی در خصوص سیاست «نگاه به شرق» پاسخ داد: ما نه شرقی هستیم نه غربی؛ این اصل همچنان زنده است. اما به این معنا نیست که تعامل نداشته باشیم. با چین و روسیه همکاری می‌کنیم چون منافع مشترک داریم. با چین موافقت‌نامه ۲۵ ساله داریم، روسیه هم در بسیاری از پروژه‌های انرژی و ترانزیتی شریک ماست اما هیچ‌کدام در جایگاه قیم یا حامی نیستند و روابط ما برابر، حقوقی و بر اساس سند رسمی است.
وی با اشاره به مقایسه تاریخی گفت: در دوران پهلوی، ایران متحد غرب بود، اما تکنولوژی ما از شرق می‌آمد. ذوب‌آهن اصفهان را شوروی ساخت، سد دز را ایتالیایی‌ها، و صنعت نفت‌مان زیر نفوذ انگلیس بود. امروز ما تلاش کرده‌ایم تعادل را برقرار کنیم تا وابسته به هیچ قدرتی نباشیم.
مشروعیت حقوقی مقاومت در حقوق بین‌الملل
بقایی با تکیه بر مبانی حقوق بین‌الملل گفت:بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد، هر کشوری حق دفاع مشروع دارد. وقتی کشوری مثل سوریه از ایران برای مقابله با تروریسم دعوت رسمی می‌کند، حضور ایران کاملاً مشروع و قانونی است. بر خلاف آمریکا که بدون مجوز شورای امنیت وارد خاک کشورهای منطقه شده است.
وی ادامه داد:در مورد فلسطین هم، مقاومت مصداق دفاع مشروع است، چون با اشغال و تجاوز مواجه‌اند. در اسناد سازمان ملل و کنوانسیون‌های بین‌المللی، ملت‌های تحت اشغال حق دارند با اشغالگر مبارزه کنند. بنابراین، مقاومت نه تنها خلاف قانون نیست، بلکه در چارچوب عدالت بین‌المللی قرار دارد.
نقد ساختار ناعادلانه حقوق بین‌الملل
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه گفت: حقوق بین‌الملل موجود، محصول قدرت‌های پیروز جنگ جهانی دوم است. هر وقت خواسته‌اند حمله خودشان را توجیه کنند، از همین قوانین استفاده کرده‌اند. مثلاً حمله اسرائیل به اوگاندا را با عنوان دفاع از اتباع توجیه کردند. اما اگر کشوری مستقل بخواهد از خودش دفاع کند، آن را نقض قانون می‌خوانند. این تناقض ذاتی نظام بین‌الملل امروز است.
وی افزود:ما معتقدیم حقوق بین‌الملل باید در خدمت ملت‌ها باشد، نه ابزار سلطه. جمهوری اسلامی از این قواعد برای دفاع از منافع مشروع خود استفاده می‌کند، نه برای توجیه تجاوز.
سیاست همسایگی و ثبات‌سازی منطقه‌ای
بقایی با اشاره به رویکرد دولت در سیاست خارجی گفت:امنیت ملی ما بدون ثبات همسایگان معنا ندارد و سیاست قطعی جمهوری اسلامی، تعامل فعال با کشورهای منطقه است. در همین چارچوب روابط‌مان را با عربستان از سر گرفتیم، با کشورهای حوزه خلیج فارس همکاری اقتصادی داریم، و در پرونده افغانستان هم به‌دنبال ثبات هستیم.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود:در مورد افغانستان نگران وضعیت انسانی و امنیتی هستیم. مهاجرت، مواد مخدر، و افراط‌گرایی سه چالش اصلی ما هستند. برای همین تماس‌های رسمی برقرار کرده‌ایم. سیاست ما دخالت نیست؛ سیاست ما ثبات‌سازی است.
مقاومت؛ عقلانیت در دل ناامنی
بقایی بیان کرد: مقاومت یعنی عقلانیت در دل ناامنی. یعنی این‌که با آگاهی از تهدیدها، خودت را بی‌دفاع نگذاری. ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که در ۱۰۰ سال اخیر بارها اشغال شده. طبیعی است که همیشه آماده باشیم. آمریکایی‌ها وزارت جنگ دارند، ما هم وزارت دفاع داریم. این دفاع است، نه تهاجم.
وی تأکید کرد: مقاومت یعنی استفاده از ابزار دیپلماسی، اقتصاد، فرهنگ و قدرت نظامی برای صیانت از ملت. ما نه ندیم پادشاهانیم، نه پیرو قدرت‌ها؛ ما ندیم منافع ملی خودمان هستیم.
در پایان، بقایی ضمن تقدیر از فضای علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: نسل جدید باید قدرت تحلیل داشته باشد. دشمن در رسانه و دانشگاه کار می‌کند تا روایت مقاومت را تحریف کند و شما باید روایت درست را با دانش، نه شعار، منتقل کنید.
گفتنی است نشست «دیپلماسی مقاومت و منافع ملی» با حضور چشمگیر دانشجویان برگزار شد و بخش پرسش و پاسخ بیش از دو ساعت به طول انجامید. بسیاری از دانشجویان پرسش‌هایی درباره پرونده فلسطین، تحریم‌ها و سیاست نگاه به شرق مطرح کردند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟