احیا، ثبات، سقوط؛ خط سیر سه‌گانه نفت تحریمی ایران، روسیه و ونزوئلا

به گزارش خبر۲۴،بررسی داده‌های صادرات نفت سه کشور ایران، روسیه و ونزوئلا طی یک دهه اخیر، با اتکا به نمودارهای تحلیل تجارت انرژی، نشان می‌دهد الگوی مواجهه با تحریم‌ها و نحوه بازگشت به بازار جهانی در این کشورها متفاوت بوده است؛ به‌گونه‌ای که ایران توانسته روند احیای قابل توجهی را رقم بزند، روسیه ساختار فروش خود را بدون سقوط حفظ کرده و ونزوئلا همچنان با دشواری‌های شدید در بازیابی سهم خود مواجه است.

حسن حسن خانی، کارشناس اقتصادی با برسی مسیر طی شده توسط سه کشور ایران و روسیه و ونزوئلا، که هر سه از کشور های تحریم شده توسط امریکا به شما می آیند، به بررسی روند احیای اقتصاد این سه کشور پرداخته است.

ایران؛ سقوط تحریمی، جهش احیایی و تغییر ساختار بازار

داده‌های مربوط به صادرات نفت ایران نشان می‌دهد که خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و سپس شوک اقتصادی ناشی از کرونا، افت شدید فروش نفت ایران را رقم زد. با این وجود، از سال ۲۰۲۱ روند احیای صادرات آغاز شده و سرعت افزایش فروش قابل توجه بوده است.

نکات مهم:

۱- سقوط اصلی صادرات پس از خروج آمریکا از برجام و آغاز کرونا رخ داد.

۲- رشد چشمگیر صادرات طی سال‌های اخیر نشان‌دهنده احیای فعال ظرفیت‌های فروش است.

۳- تنوع مشتریان به‌مرور کاهش یافته و بازار ایران متمرکزتر شده است.

۴- چین بازیگر بلامنازع خرید نفت ایران شده و سهم سایر کشورها افت کرده است.

۵- افزایش سهم ناوگان سایه بیانگر پیچیده‌تر شدن سازوکار فروش و حمل نفت در شرایط تحریم است.

روسیه؛ ثبات صادرات با تغییر جغرافیای مشتریان

نمودار صادرات نفت روسیه، به‌ویژه پس از جنگ اوکراین و تحریم‌های گسترده غرب، تصویر متفاوتی نسبت به ایران و ونزوئلا ارائه می‌دهد. برخلاف انتظار، صادرات نفت روسیه دچار سقوط نشده و ساختار فروش این کشور با جا‌به‌جایی بازار از اروپا به آسیا حفظ شده است.

نکات مهم:

۱- تحریم‌ها نتوانسته‌اند صادرات روسیه را سرنگون کنند و مسیر فروش جایگزین به سرعت فعال شده است.

۲- هند به‌عنوان خریدار جدید و بزرگ نقش چشمگیری پیدا کرده است.

۳- تنوع نسبی خریداران حفظ شده و بازار روسیه کاملاً متمرکز نشده است.

۴- اتکا به ناوگان سایه بسیار محدود و پایدار باقی مانده است.

۵- آسیا جایگزین تدریجی اروپا شده و خرید اروپا به سطح نزدیک صفر رسیده است.

ونزوئلا؛ سقوط عمیق و احیای کند

وضعیت صادرات نفت ونزوئلا طی سال‌های اخیر نشان‌دهنده سقوط شدید و روند احیای بسیار محدود است. تحریم‌های شدید نفتی آمریکا علیه این کشور منجر به افت کم‌سابقه صادرات شد و برخلاف ایران، روند بازگشت به بازار جهانی بسیار کند و شکننده بوده است.

نکات مهم:

۱- احیای فروش نفت ونزوئلا بسیار محدود و فاصله با سطح گذشته زیاد است.

۲- ایالات متحده، تحریم‌کننده اصلی، همچنان در فهرست خریداران حضور دارد که نشان‌دهنده سازوکارهای خاص خرید و فروش است.

۳- هند تقریباً حذف شده اما نشانه‌هایی از بازگشت تدریجی دارد.

۴- نقش چین ثابت مانده و به‌عنوان مشتری کلیدی پابرجاست.

۵- ناوگان سایه تقریباً حذف شده و سازوکار فروش شفاف‌تر از ایران و روسیه است.

این مقایسه سه تجربه متفاوت از فشار تحریمی و سازوکار بازگشت به بازار نفت جهانی را نشان می‌دهد:

بنابراین اگرچه اثر اولیه تحریم برای ایران شدید بوده است اما مسیر احیا قوی و سریع و طی شده که در این میان نقش چین غیر قابل انکار است. اما از سویی دیگر روسیه به عنوان دومین کشوری تحریمی پس از ایران، اثر اولیه تحریمی قابل توجهی را حس نکرده و تنوع مشتریان بالای خود را توانسته حفظ کند.

این در حالی است که ونزوئلا علاوه بر اینکه اثر اولیه تحریم را به صورت شدید احساس کرده، نتوانسته تنوع مشتریان خود را افزایش دهد و از سویی مسیر احیا را نیز بسیار کند طی کرده است.