به گزارش خبر۲۴، طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ صادرات شرکت‌های دانش بنیان با رشد میانگین سالانه بیش از ۱۰۰ درصد، از ۲۹۶ میلیون دلار به ۲۵۰۵ میلیون دلار افزایش یافته است. همزمان، واردات این شرکت‌ها با رشد میانگین سالانه ۵۰ درصد از ۱۶۳۳ میلیون دلار به ۵۱۳۱ میلیون دلار رسیده است.
این تغییرات سبب توقف روند نزولی تراز تجاری شده و در صورت ادامه این مسیر، می‌توان به بهبود تراز تجاری دانش بنیان در سال‌های آینده امیدوار بود. لازم به ذکر است که این آمار مربوط به ۱۴۱۱ شرکت واردکننده و ۴۸۹ شرکت صادرکننده است و سایر شرکت‌ها فعالیت گمرکی نداشته‌اند.
شرکت‌های دانش بنیان با توجه به سابقه صادراتی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. مقایسه وضعیت شرکت‌ها از رشد صد درصدی در میزان صادرات آنها در سال ۱۴۰۲ حکایت دارد. علت کلیدی این موضوع ۱۱۸ شرکتی هستند که با توانمندی صادراتی در این سال احراز صلاحیت دانش بنیان شده‌اند.
از طرفی ۶۹ شرکت دانش بنیان نیز برای نخستین بار تجربه صادرات پیدا کرده‌اند. برنامه ریزی‌های حمایتی در خصوص ۱۵۹ شرکتی که رشد صادرات داشته و ۱۴۳ شرکتی که میزان صادرات آنها کاسته شده است، می‌تواند در افزایش سهم صادرات دانش بنیان در کشور راهگشا باشد.
براساس گزارش زیست بوم دانش بنیان که نتایج آن اواخر سال ۱۴۰۳ استخراج شده است، تخمین صادرات محصولات دانش بنیان بر اساس نسبت فروش این محصولات در کمترین حالت رقمی معادل ۴۵۱ میلیون دلار (۱۸ درصد کل صادرات) را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد. همچنین بررسی موردی داده‌های گمرکی ۵۰ شرکت برتر که ۸۰ درصد صادرات را در اختیار دارند، حاکی از آن است که ۵۶۲ میلیون دلار (۲۲ درصد کل صادرات) مربوط به محصولات دانش بنیان بوده است.
تحلیل آمار صادراتی نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از مجموع صادرات دانش بنیان توسط ۳۹ شرکت با صادرات بالای ۱۰ میلیون دلار انجام می‌شود. این در حالی است که بیشتر شرکت‌های صادراتی (حدود ۷۰ درصد)، مجموعاً سهمی ۳ درصدی از صادرات دانش بنیان دارند. لازم به ذکر است این اطلاعات صرفاً براساس اطلاعات گمرک بوده و شامل صادرات و واردات غیررسمی یا با واسطه و نیز صادرات خدمات محور نمی‌شود.
در بخش واردات ۷۰ درصد از کل واردات دانش بنیان توسط ۱۲۰ شرکت صورت می‌گیرد. در مقابل بخش عمده‌ای از شرکت‌های (حدود ۶۵ درصد) مجموعاً سهم ۴ درصدی از کل واردات دانش بنیان را دارند.
لازم به ذکر است بخش قابل توجهی از واردات ۵ میلیارد دلاری شرکت‌های دانش بنیان به عنوان مواداولیه در زنجیره ارزش تولید محصولات نهایی کاربرد داشته و علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، موجب جلوگیری از واردات محصول نهایی و کاهش ارزبری نیز شده است. هرچند بررسی سهم دقیق این موضوع نیاز به مطالعه بیشتر دارد.
شاخص «پیچیدگی محصول» که توسط دانشگاه هاروارد توسعه یافته است، میزان پیچیدگی تولیدات کشورها را با مقیاسی بین -۳ تا +۳ برای هر کد گمرکی می‌سنجد. محصولات با امتیاز بالاتر، به دلیل دشواری در کپی برداری، توسط شرکت‌های محدودتری در جهان تولید می‌شوند. تطبیق این شاخص با داده‌های گمرکی نشان می‌دهد که بخش بزرگی از صادرات شرکت‌های دانش بنیان ایرانی، محصولاتی با پیچیدگی پایین است. در مقابل بخش زیادی از واردات دانش بنیان از کالاهایی با پیچیدگی بالا تشکیل شده است.
با در نظر گرفتن کالاهای با امتیاز بالاتر از ۰.۵ به عنوان محصولات دانش بنیان، میزان صادرات این محصولات حدود ۴۵۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود که ۱۸ درصد از کل صادرات شرکت‌های دانش بنیان را شامل می‌شود.
با توجه به داده‌های جدول زیر، حدود ۸۰ درصد از تجارت خارجی شرکت‌های دانش بنیان با کشورهای آسیایی انجام می‌شود که بیش از نیمی از آن با امارات متحده عربی و چین است. با توجه به شرایط تحریمی، به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از تجارت با امارات شامل صادرات مجدد محصولاتی از مبادی دیگر و واردات مجدد به مقاصد کشورهای غیرآسیایی است.
همچنین افزایش صادرات به چین مربوط به دو شرکت صادراتی است که در این سال احراز صلاحیت دانش بنیان شده‌اند. در سال ۱۴۰۲ تنوع شرکای تجاری افزایش یافته است، به طوری که تعداد کشورهای مقصد صادرات به ۱۰۴ و مبادی واردات به ۷۹ کشور رسیده است.
